Muharebe Alanları Gezi Güzergâhı Üzerinde Yer Alan Önemli Mevkiler (Gelibolu – Eceabat – Tarihi Milli Park) – Bölüm 6

7.Bigalı (Boğalı) Kalesi

Bigalı Kalesi; Çanakkale Boğazı’nın Avrupa yakasında yer alan Os­manlı dönemi kalelerden biridir. Gelibolu Yarımadası kıyısında, Geli­bolu – Eceabat yolu üzerinde, Eceabat’a yaklaşık 6 kilometre uzaklıkta, yol ile boğaz sahili arasında ve Nara Burnu’nun tam karşısında yer almaktadır. Günümüzde oldukça harap durumda olup, ciddi bir onan­ma muhtaçtır.

> 20 Şubat 1807’de Amiral John Duckworth komutasındaki İngiliz Do­nanması, herhangi bir direniş görmeden Çanakkale Boğazı’nı geçer.İngilizler boğazı geçerlerken Nara Burnu önlerinde demirli bulunan bazı Osmanlı gemilerini yakarlar ve İstanbul önlerine kadar gelerek Adalar civarında demirlerler. Bu şekilde gerçekleşen olay, İstanbul’da büyük tedirginlik yaratmış ve sonrasında boğaz savunmasını güçlen­dirmek için ilave tedbirler alınması gerekliliğini ortaya çıkartmıştır.

Bu kapsamda 1807 yılında Sultan III. Selim döneminde, yapılacak iş­leri düzenlemek üzere Fransız Mühendis Juchercau de Saint Denys getirtilir. Adı geçen kişinin önermesi üzerine Çanakkale Boğazı sahil­lerine yeni istihkamlar yaptırılmasına karar verilir.

Bu karar doğrultusunda; boğazın en dar mevkii olan Çanakkale – Kilitbahir hattı ile Nara Burnu – Bigalı hattı arasındaki bölümdeki savun­manın güçlendirilmesi kararlaştırılır. Böylece Anadolu sahillerinde Nara ve Köse Burnu Kaleleri, Rumeli sahillerinde ise bunların tam karşı­sında yer alacak şekilde Bigalı ve Çamburnu Kaleleri yaptırılmıştır.

Kalelerin inşaatına eş zamanlı olarak 1807 yılı sonlarında başlanır. Ancak inşaat süreci; özellikle iç karışıklıklar nedeniyle uzamış ve Bi­galı ile Nara Kaleleri, Sultan II. Mahmut döneminde 1822 yılında tamamlanmıştır. Bigalı Kalesi; hemen karşı kıyıdaki Nara Burnu üzerin­de yer alan Nara Kalesi ile birlikte, Çanakkale Boğazı’nın Marmara Denizi doğrultusundaki son savunma istihkamlarını oluşturmuşlardır.

Bigalı Kalesi; Çanakkale Muharebeleri sırasında, “3’üncü Kolordu Esliha (Silah) Tamirhanesi” olarak da kullanılmıştır. Bu durumu belgele­yen fotoğraflar, sonraki sayfada yer almaktadır.

Esat Paşa ve yanında bulunanların yer aldığı fotoğrafta görülen kapı­nın her iki yanında kullanılan taşlar üzerinde yapılan araştırmalar so­nucunda, söz konusu fotoğrafın Bigalı Kalesi’nin kuzey kapısı önünde çekildiği anlaşılmıştır.

Bigalı Kalesi; dikdörtgen planlı bir yapı olup, batı yönünde bulunan köşelerinde çokgen planlı kuleleri bulunmaktadır. Karadan gelecek saldırılara karşı kalenin savunması bu şekilde güçlendirilmek istenmiştir. Kalenin daha dar olan kuzey ve güney kenarlarının her birindi’ birer adet kemerli giriş kapısı vardır. Kalenin kullanıldığı dönemlerde, iç mekanda koğuşlar, mescit, sarnıç ve cephanelik bulunmakta olduğu anlaşılmıştır. Günümüze kadar ulaşabilmiş kalıntıları; kuzey ve güney yönlerinde yer alan iki adet giriş kapısı, tonozlu yapı, çeşme, taş yol, kemer kalıntıları ve beden duvarlarıdır.

Bigalı Kalesi, 14 Kasım 1980 tarihinde Kültür Bakanlığı tarafından “Arkeolojik Sit Alanı” olarak tescil edilmiş olmasına rağmen, 2008 yılında Eceabat Kaymakamlığı tarafından yapılan temizleme çalışması haricinde her hangi bir bakım ve onarım görmemiştir.