Muharebe Alanları Gezi Güzergâhı Üzerinde Yer Alan Önemli Mevkiler (Gelibolu – Eceabat – Tarihi Milli Park) – Bölüm 49

81. Twelve Tree Copse (On İki Ağaç Korusu) Mezarlığı

Türkçesi “Oniki Ağaç Korusu Mezarlığı” olan bu mezarlık, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı bünyesindeki en büyük İngiliz Mezarlığı­dır eski haritalarda “Radavuz Mevkii” olarak adlandırılan bölgede bu­lunur. Zığındere Vadisi’nin doğu tarafında, yine eski haritalarda “Delile Sırtı” olarak tanımlanan sırtın üzerindedir. Mezarlığın bulunduğu alan ve yakın çevresindeki arazi, bilhassa III. Kirte ve Zığındere Muhare­beleri sırasında kanlı çarpışmalara sahne olmuştur.

İngilizlerin 86 ve 87’nci Tugaylarına bağlı askerleri tarafından Twelve Tree Copse (12 ağaç koruluğu) olarak isimlendirilen yer, bugünkü me­zarlığın hemen güney yanında bulunan çamlık bir alandır. Bölgeye adını veren ağaçlar, muharebeler sırasındaki bombardımanlarda tah­rip olmuş ve ateş yakmak ya da siper tahkimatı için kullanıldığından, tamamen yok olmuştur. Ancak bölge, İngiliz askerleri tarafından veri­len ilk ismiyle anılmaya devam etmiştir.

Mezarlığın üzerinde haç sembolü bulunan kısmında, II. Kirte Muhare­besine katılan Yeni Zelanda Tugayına bağlı personelden 59’u Auck­land Taburu, 49’u Canterbury Taburu, 21 ‘i Otago Taburu ve 48’i Wel­lington Taburundan olmak üzere 179 ismin yazılı olduğu taşlar bulun­makta ve üzerinde şu ifade yer almaktadır:

“Burada, Mayıs 1915’te, İkinci Kirte muharebesinde ölen ve me­zarları sadece Tanrı tarafından bilinen, Yeni Zelanda subay ve er­lerinin isimleri yazılıdır. ”

Mezarlığın kapladığı alanın içine, buraya ismini veren ağaçları simge­lemek için 12 adet çam ağacı dikilmiştir. Mezarlıkta, 2.226’sının kimli­ği meçhul olmak üzere toplam 3.360 savaş ölüsü gömülüdür.

82. Son Ok Anıtı

Alçı Tepe Köyü’nden Sargıyeri Şehitliği’ne doğru giderken yolun sol yanında Alçıtepe Köy Mezarlığı’nın hemen yanındadır. Anıtın kitabesinde şu ifade yazılıdır:

“120 mm’lik Muhasara Bataryası bu mevziden düşmanı süngü hücumu ile attı ve III. Kirto Zaferini sağladı. 7 Haziran 191”

Ancak: anıtın bulunduğu yer ile kitabesinde yazılı olanlar arasında önemli bir çelişki bulunmaktadır. Anıtın kitabesinde yazılı olanlardan, III. Kitre Muharebesi sırasında düşmanın anıtın bulunduğu noktaya kadar ilerlediği ve buradan geri atıldığı kanaati oluşmaktadır. Oysa Çanakkale Kara Muharebeleri boyunca düşman kuvvetleri, anıtın bu­lunduğu noktaya en fazla 1.200 metre kadar yaklaşabilmişlerdir. Ayrı­ca bazı kaynaklarda bu anıtın buraya 1915 yılında, anıtın civarına gö­mülmüş 1.000’den fazla şehidin anısına yapıldığı yazılıdır.

Bu ve benzeri ifadeler anıtın bulunduğu yer itibariyle değerlendirilirse; güney – kuzey ekseninde batı yönünde, 180° açıyla hemen her nok­tadan düşman ateşine açık olan bu mevkide, muharebe ortamında bir anıt yapabilme ve yüzlerce insanı gömebilme olanağının, ne ölçüde akla uygun olduğu da tartışmalı hale gelmektedir.